[Nettime-bold] Staat en revolutie revisited: over antiglobalisten en 'de' politiek

["han" <han@indymedia.org>]

Staat en revolutie revisited: over antiglobalisten en 'de' politiek

Sigurd D'hondt, academicus





In zijn standpunt van 19 juli schetst De Morgen-journalist Jan De Zutter een
merkwaardig accuraat beeld van de manier waarop 'de' politiek omgaat met de
antiglobalisten. "Het verrassendste aan de nieuwe politieke breuklijn is dat
ze niet terug te vinden is in de reguliere politieke formaties in het
Westen", aldus De Zutter. "Ook in ons land is er geen enkele politieke
partij die openlijk de kant kiest van de antiglobalisten. Het lijken wel de
sixties revisited. Een bourgeois politiek milieu kijkt als een koe naar een
trein als het over globalisering gaat." Deze tekst wil de tegenstelling
tussen antiglobalisten en politiek in een ruimer kader situeren, en enkele
obstakels aanduiden waarmee de beweging geconfronteerd wordt. Vanwaar komt
de kloof tussen antiglobalisten en politiek? Om deze vraag te bantwoorden,
moeten we beginnen bij de problematische verhouding tussen de linkerzijde en
de staat. Louis Tobback weze gewaarschuwd.

Men verliest vaak uit het oog dat anti-etatisme aanvankelijk niet enkel
terug te vinden was bij anarchisten en anarcho-syndicalisten. Het inzicht
dat de staat verdrukt, is even sterk aanwezig bij de 'aartsvaders' van het
moderne linkse denken: Marx, Engels, en Lenin. Al in het Communistisch
manifest (1848) brandmerkten Marx en Engels de staat als "het comité ter
behartiging van de gemeenschappelijke belangen van de gehele bourgeoisie".
Lenin, nochtans vaak afgeschilderd als de vaandeldrager van het
'autoritaire' socialisme, argumenteerde in Staat en revolutie dat het
proletariaat zich de staatsmacht moest toe-eigenen om de staat te
vernietigen.

In de loop der jaren kwam deze anti-etatische erfenis in de verdrukking. In
de Sovjetunie raakte de macht van de sovjets, de autonome raden van
arbeiders, boeren, en soldaten die ontstonden in de aanloop naar de
revolutie, geleidelijk bedolven onder een loodzware bureaucratie. Deze
problematiek hangt echter samen met een andere discussie, die over het
socialisme in één land. Bij ons, in het Westen, volgde de verstaatsing een
ander parcours. Om het voortbestaan van het kapitalisme mogelijk te maken,
werd er een compromis gesloten: de kapitaalbezitters beseften dat het
verstandiger was het beheer van de staat over te laten aan de
sociaal-democraten, terwijl links meende haar sociale programma voortaan
beter te kunnen realiseren binnen het kapitalistische systeem.

De Brits-Jamaicaanse socioloog Stuart Hall vestigde als een van de eersten
de aandacht op het feit dat het net dit etatisme van links is geweest, dat
de conservatieve revolutie van de jaren tachtig mogelijk heeft gemaakt. Door
haar pijlen te richten op de 'geldverslindende' staat en de
verantwoordelijkheid daarvoor in de schoenen van links te schuiven, is
rechts erin geslaagd de economische en politieke krachtsverhoudingen
blijvend te veranderen. De rechtse aanval tegen de verzorginsstaat ligt
bijvoorbeeld mee aan de basis van de huidige dominantie van geld- en
aandelenmarkten. Door de toegenomen rol van privé-instellingen in de
'sociale' sector zijn er enorme geldmassa's vrijgekomen, die nu onder de
vorm van pensioenfondsen mee de financiële markten domineren. Deze
institutionele beleggers investeren niet in werkgelegenheid, ze zijn
eenvoudigweg op zoek naar een zo groot mogelijke return op een zo kort
mogelijke termijn, maakt niet uit waar die gevonden kan worden. Over de
schokgolven die deze 'casino-economie' regelmatig teweegbrengt, kan men
tegenwoordig overal meespreken, van bij Sabena in Zaventem tot in Korea en
Indonesië.

De huidige 'machteloosheid' van de staat is dus zeker niet de uitkomst is
van een evolutie 'die in de sterren geschreven stond' (een zogenaamde
'economische wetmatigheid'). Ze vloeit voort uit een gecoördineerde poging
van bepaalde rechtse krachten om zichzelf rijker te maken. De beelden van
confrontaties tussen stakende Britse mijnwerkers en de politie illustreren
met hoeveel respect voor onze democratische vrijheden ze hierbij tewerk
gingen. Herinner u ook de opeenvolgende 'volmachtentreinen' bij ons.

Voor de sociaal-democratie was deze rechtse raid op de staat een
traumatiserende ervaring. Zij moest een gevecht voeren op een terrein dat
voor haar ongustig was: zij moest nu immers een compromis verdedigen, en
iemand die een compromis verdedigt staat per definitie zwakker dan iemand
die voluit kan gaan. Bovendien had de voortschrijdende associatie met de
macht geleid tot een verschraling van het ideeëngoed. Zolang de vetpotten
gevuld bleven, rezen weinig of geen problemen. Toen de buikriem aangehaald
moest worden, kwam de sociaal-democratie echter met haar rug tegen de muur
te staan. Zonder vernieuwend project moest ze steeds meer electoraal terrein
prijsgeven aan extreem-rechts.

Deze krachtsverhouding is tot op vandaag niet veranderd. Aanhangers van 'new
labour' die beweren dat het neoliberalisme uit de jaren tachtig dood is,
vergissen zich schromelijk. Iedereen kent de gunstige invloed die een beetje
lichaamsbeweging op ons mentaal evenwicht kan hebben. Het lijkt echter
onwaarschijnlijk dat Verhofstadt plots van 'koele cijferaar' in 'wijs
staatsman' veranderd is, omdat hij er tegenwoordig samen met Romano Prodi
met de fiets op uittrekt in Toscanië. Het lijkt er sterker op dat
Verhofstadt het zich vandaag gewoon makkelijker kan veroorloven om een meer
gematigd petje op te zetten, precies omdat de rechtse golf uit de jaren
tachtig zoveel succes had. De Blauwe Manitoe hoeft niet langer per se zelf
in het geel te rijden. Als een echte ploegleider kan hij het zich
permitteren om zich tot diep in het peloton te laten terugzakken.

De SP van haar kant geeft een hersendode indruk, en lijkt enkel nog in staat
tot periodiek weerkerende oproepen tot 'verruiming' of 'frontvormig'. Enige
diepgang is hierbij meestal totaal afwezig, en ze blijven dan ook zonder
gevolg. De situatie bij Agalev lijkt iets minder duidelijk. Ik kijk met
spanning uit naar de reactie van Jos Geysels (en van Boutmans, Lozie, Van
Dienderen, en Talhaoui) mochten zogenaamde 'relschoppers' op basis van
Verwilghens 'snelrecht' plots en masse de doos ingedraaid worden. Het
gebruikelijke 'zolang ze maar naar onze verhalen blijven luisteren'?

Dit verhaal leidt tot een misschien paradoxale conclusie. De politieke
sclerose van sociaal-democraten en groenen (en de algemene apathie voor 'de'
politiek) kan voor een groot stuk verklaard worden vanuit het feit dat zij
hun eigen etatisme niet in vraag durven te stellen. De angst die de
gevestigde linkse partijen hebben om buiten de staat te treden, verklaart
waarom er zo een wijde kloof gaapt tussen antiglobalisten en 'de' politiek.
De antiglobalisten profiteren van deze situatie: zij doen zo'n frisse wind
waaien in de publieke ruimte, net omdat zij niet langer gebonden zijn aan de
lege doos van de kapitalistische staat. De partijvoorzitters Geysels,
Janssens, en De Clerck wensen intussen met de antiglobalisten te dialogeren
(DM, 25/7). Zij lopen achter de feiten aan, en hun oproep tot dialoog moet
dan ook met de grootste omzichtigheid benaderd worden.

Een aantal mensen gelooft dat de kloof tussen antiglobalisten en 'de'
politiek een gevaar betekent voor onze democratie. Misschien kan je je
echter beter afvragen voor wie deze kloof nu precies een gevaar inhoudt. En
over wiens democratie gaat het nu eigenlijk? Wat met de democratische
rechten van Sémira Adamu? Het half miljoen Iraakse kindslachtoffertjes? De
besmette inwoners van het nucleaire stort dat de Balkan ondertussen geworden
is?

De Belgische vakbondsacties bij het Swissair-hoofdkwartier in Zürich tonen
aan dat steeds meer mensen inzien waar de echte macht ligt. Nu onze
parlementen niet langer als hefboom kunnen fungeren, wordt het tijd dat
buitenparlementairen en vakbondsmensen de fakkel overnemen. (Dat kan
misschien bekend in de oren klinken bij de soixante-huitards die nu onze
parlementsbanken bevolken.) Tot nu toe was het zo dat linkse partijen naar
het midden opschoven -- het rechtse midden, wel te verstaan -- onder druk
van de feiten en van het eigen gebrek aan inspiratie. Misschien wordt het
tijd om de rollen eens om te draaien en om de anderen, in casu rechts, de
kastanjes uit het vuur te laten halen, door hen een links programma op te
leggen.

Als portretten van Ché en roodzwarte vlaggen kunnen helpen om het vuur onder
de ketel te houden, des te beter. Reële veranderingen blijven mogelijk,
ondanks de machteloosheid van 'de' politiek. De fundamentele zwakte van de
krachten die het kapitalistische wereldsysteem ondersteunen, blijkt uit het
feit dat de verzamelde Europese hoofdsteden tot geweld en actieve
criminaliseringsstrategieën overgaan om de antiglobalistische beweging te
ondermijnen. Of hebben we te maken, net als in Zuid-Afrika, met een 'derde
macht', rechtse politiemensen die hun eigen agenda volgen? (Herinner u de
rijkswachtenquête van een paar maanden geleden, die de antiglobalisten als
staatsvijand nr. 1 aanduidde.)

De strategie die in Genua gehanteerd werd, herinnert aan wat de Spaanse
premier Aznar deed op het moment dat er zich in Spaans Baskenland een
mogelijkheid tot een vreedzame oplossing voordeed (de Verklaring van
Lizarra, 1998). Aznar liet de onderhandelingen starten, maar al na enkele
ontmoetingen liet hij de Eta-onderhandelaars arresteren. Gevolg: de
geweldgolf die we nu kennen en een Eta die steeds meer van haar aanhang
verliest. Aznar wil helemaal geen politieke oplossing. Eerst het conflict
'beheersbaar maken', om het vervolgens 'politioneel' te controleren -- een
tactiek die uitstekend past bij de autoritaire staatsopvatting van de
falange, de volgelingen van Franco, en die gerust een paar (eigen!)
mensenlevens mag kosten.

            Zich buiten 'de' politiek houden en de klip van de
criminalisering/marginalisering ontwijken, dat lijkt momenteel de
belangrijkste uitdaging voor de internationale intifada tegen het
kapitalisme. Er is één zaak die Verhofstadt, Michel en co. vergeten: hoe
radelozer (en brutaler) hun reactie, hoe meer het politieke centrum
gedwongen zal worden onze inzichten en standpunten over te nemen. Dat kan de
revolutionaire opbouw enkel versterken. Want daar gaat het vandaag om: de
leugens en de hypocrisie doorprikken, en door collectieve actie de
kapitaalbezitters dwingen om met onze democratische verzuchtingen rekening
te houden. Voorlopig goedschiks, maar indien nodig ook kwaadschiks.
Misschien moet Europa er maar bulldozers op uitsturen om woningen van
antiglobalisten met de grond gelijk te maken...

www.indymedia.be

De Morgen, zaterdag 28 juli 2001, p. 36





_______________________________________________
Nettime-bold mailing list
Nettime-bold@nettime.org
http://www.nettime.org/cgi-bin/mailman/listinfo/nettime-bold