[Nettime-nl] DNW nieuwsbrief, nr 16: de Berg

[Stan van Engelen <staeng@vpro.nl>]

== Dit is de onregelmatig verzonden elektronische nieuwsbrief ==
== van de redactie van het VPRO televisieprogramma DNW. ==

> Deze week: deel 2 van het drieluik 'vanaf de grond opnieuw: de Berg',
maandag 20.35 uur, net 3


"De moslimvader heeft een probleem met zijn zoon, zoveel is sinds 11
september wel duidelijk geworden. Achter zijn rug om zijn de meest
verschrikkelijke plannen uitgedokterd, maar hij heeft geen moment geweten
wat er speelde" schreef Abdelkader Benali op 5 januari in het NRC
Handelsblad. Tussen vader en zoon gapen in de Arabische wereld "onzichtbare,
diepe kloven", er is sprake van een impasse tussen de generaties die volgens
Benali ten grondslag zou kunnen liggen aan de situatie waarin de wereld zich
nu bevindt. "Verbijsterd kijken de moslimvaders naar wat hun zonen op 11
september hebben aangericht."

Het zwijgen tussen vader en zoon, een belangrijk thema dat past bij al die
andere analyses die spreken over een gefrustreerde islamwereld die niet meer
achteruit kan, maar geen idee heeft hoe vooruit te komen.
Toen ik het las, moest ik echter denken aan een indrukwekkendste scène in de
DNW-uitzending van a.s. maandag, 'De berg', het tweede deel van het drieluik
'Vanaf de grond opnieuw'. In die door regisseur Jos de Putter met grote rust
gedraaide beelden zien we de Tsjetsjeense leider Khozh-Ahmed Noukhaev samen
met zijn vader en zijn zoontje na het slachten van een schaap samen bidden.
Drie generaties waartussen zo te zien geen kloven gapen.

Noukhaev was één van de clanleiders van het Tsjetsjeense volk die zich
aanvankelijk liet meesleuren in de strijd tegen de Russen. Hij heeft dan ook
geen schone handen: terrorist of vrijheidstrijder, dat is een kwestie van
semantiek, maar de vuile oorlog die de Russen in Tsjetsjenië vochten, riep
bij de tegenstander duistere krachten op, ook bij Noukhaev.
Na de vernietiging van Grozny heeft hij zich voorlopig teruggetrokken in
Bakoe, in Azerbeijan. Hij is een zeer vroom moslim geworden, maar is
politiek nog steeds actief. Daarom richtte hij onlangs de 'European Center
of the Closed Society' (ECCS) op die onder andere tot doel heeft 'alle
vormen van vervreemding' te onderzoeken, de 'wedergeboorte van patriarchale
families' te stimuleren en de natuurwetten te handhaven.
Het klinkt ons allemaal wat bizar in de oren, zeker als er ook nog sprake is
van de komst van de 'nieuwe barbaren' die zich afkeren van de idealen van de
open Westerse maatschappij en het idee van burgerschap en beschaving. Maar
wat het ook is, het is geen 'gefrustreerde islam'. De Putter trof in
Tsjetsjenië waardigheid aan, "geloof in eigen cultuur niet vanuit een
tekort, vanuit een provincialisme, maar vanuit een diepe, religieuze,
voor-moderne overtuiging dat broederschap vóór individuele vrijheid komt,
dat het collectief de drager van de identiteit is, niet het geatomiseerde
Westerse individu van de open maatschappij." Hier praten zonen nog met hun
vaders.

Noukhaev en de zijnen voelen zich verwant met andere bedreigde 'barbaren',
zoals de Pushtuns in Afghanistan. Wat zij gemeen hebben is de angst
vernietigd te worden door de zich overal rücksichtslos opdringende
marktideologieën die, waar zij inderdaad in staat bleken traditionele
samenlevingen open te breken, de kloof tussen vaders en zonen snel
vergrootten. Natuurlijk, de cultuur die Noukhaev verdedigt, heeft veel wat
wij als vreemd en misschien zelfs 'verkeerd' ervaren. De positie van de
vrouw is misschien de meest opvallende doorn in ons westers oog. Maar voor
wie naar de Noukhaevs in deze wereld wil luisteren, voor wie zich de moeite
wil getroosten kennis te nemen van wat fundamentalistische moslims denken en
willen, noopt Noukhaevs felle aanklacht in ieder geval tot overpeinzing.
Overpeinzing over de grenzen van de globalisering en over weeffouten in het
grote project dat wij de moderniteit noemen.

Want als de wereld deze eeuw zonder al te grote kleerscheuren wil doorkomen
dan zal er in ieder geval één vraag beantwoord moeten worden: hoe kunnen we
een manier vinden om het proces van globalisering zó te hervormen dat het
leidt tot meer evenwicht. En niet tot de wanhopige reacties die veel van
waar we allemaal voor staan dreigen te vernietigen.

Noukhaev en zijn Tsjetsjeense broeders behoren tot degenen van wie zo'n
wanhopige en gewelddadige reactie zou kunnen komen. Laat daar geen
vergissing over bestaan. Ons leek het daarom belangrijk om hem op zijn berg
te gaan bezoeken.

Over dat bezoek en andere zaken kunt u met ons en andere kijkers in debat.
Dat kan op het forum op onze website, http://dnw.vpro.nl , waar ook veel
meer informatie te vinden is over de ECCS, Noukhaev, de komende uitzending
en ons hele drieluik 'Vanaf de grond opnieuw'.

Voor wat betreft de televisie: tot maandag, 20.35 uur, in de nieuwe wereld.


George Brugmans
eindredacteur



============================
Alle VPRO uitzendingen in het kader van 'XIIX' zijn te vinden op:
http://www.vpro.nl/xiix

Voor meer informatie kijk op onze website: http://dnw.vpro.nl ***
Reacties zijn altijd welkom. U kunt ze sturen naar: dnw@vpro.nl of plaatsen
in het gastenboek op onze site *** aan- of afmeldingen voor deze
elektronische nieuwsbrief:
dnw-nieuwsbrief-request@vpro.nl (met respectievelijk subscribe /
unsubscribe als subject, de rest van de mail moet leeg blijven)


______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).