Leo Lake on Fri, 2 Aug 2002 08:49:02 +0200 (CEST) |
[Date Prev] [Date Next] [Thread Prev] [Thread Next] [Date Index] [Thread Index]
[Nettime-nl] LL 27 Conservatief, Progressief, Tijdverlies |
LL 27 - Conservatief, Progressief, Tijdverlies ==================================== Conservatief waren de mensen die het heden wilden laten lijken op het verleden, soms door dat verleden te bewaren, soms door het te restaureren. Conservativiteit is geen term die slaat op behoud van momumenten en landschappen, maar op behoud van normen, waarden, wetten en gedrag. Het bestrijkt het sociale domein, niet de wereld van de dingen. Progressief waren zij die in hun hoofd een wenselijke wereld zagen die nu of in het verleden nooit realiteit is geworden. Ook progressief is een term die pas iets betekent in het sociale domein. Conservatieven en progressieven ontmoeten elkaar in hun opvatting van de tijd. Er is een opeenvolging van gebeurtenissen en de gebeurtenissen in die opeenvolging ontvangen een oordeel: wenselijk in het huidig tijdgewricht of niet. De betere werelden in de hoofden van de progressieven zijn vrijwel zonder uitzonderingen partiële tegenstellingen van de huidige wereld. Waar gelijkheid is, wordt ongelijkheid gewenst, of precies andersom natuurlijk. Hegel's these en antithese is nog steeds het fundament van allen die wanen te wonen in een objectieve maar historische tijd: progressief en conservatief hebben een betekenis binnen een metafysica van de objectieve historische tijd. Deze metafysica van de tijd in de moderne tijd onderscheidt zich van de metafysica van de tijd in de oude tijd. Voor Plato was tijd het bewegend beeld van de eeuwigheid: tijd als ontdichting van het absolute ene werd een container waarin alle gebeurtenissen noodwendig op elkaar volgden: alleen zo immers kon eenheid bewaard worden. Het gat tussen tijd en causaliteit werd gaandeweg gedicht, met name door Newton en Laplace. Maar sinds Hegel en Marx is de historische tijd dominant geworden en wel zo radicaal dat het lange tijd heeft gefungeerd als de hoogste metafysische categorie. De tijd werd in de moderne tijd van Hegel en Marx de supercontainer voor historische gebeurtenissen. Niet wat buiten de tijd gebeurt gaf betekenis aan het heden, maar wat voorheen gebeurde. Het statische wereldbeeld, gebouwd op de tijd transcenderende concepten, verkruimelde. Echte metafysica, dat is altijd transcendentie in woorden, is sindsdien niet meer mogelijk, want buiten de tijd werd niets meer gedacht. Alleen wat was geldt, en wat komen gaat, natuurlijk. De lineaire tijd overheerst. We leven nu in een tijd waarin de lineaire tijdopvatting het op zijn beurt heeft afgelegd. In een wereld die gedomineerd wordt door informatie en informatietechniek zien we telkens weer dat niet het verleden het heden bepaalt, maar een idee of concept. Waar vroeger kathedralen werden gebouwd op een bijna organische manier, volgens een plan dat zich ontwikkelde tijdens en door het bouwen, of volgens een plan dat was ontstaan bij de bouw van een vorige kathedraal, zien we nu de doelstellingen verschijnen die als externe oorzaken ingrijpen in de loop van de gebeurtenissen. Dat een eerdere kathedraal een plan was voor een latere, waren overigens al de eerste barsten in de lineaire tijd. De wereld van de plannen, concepten, ideeën heeft altijd bestaan, maar dankzij de immense vorderingen van de techniek en van de technieken om het werk van mensen te organiseren, grijpen concepten veel sneller en directer in de op de werkelijkheid dan zij ooit hebben kunnen doen. Wat we nu de virtuele wereld noemen heeft altijd bestaan, maar heeft nu een naam en een realiteit gekregen omdat de gedachte realiserend is geworden. Het pad van concept naar werkelijkheid is transparant geworden. Een naam is inmiddels weer werkelijkheid: een naam alleen bestaat niet meer. Inderdaad: de dynamiek van de zich snel realiserende gedachte is volop aanwezig. Het moderne flitskapitaal bepaalt in sterke mate de architectuur van stad, leerdoelen bepalen wat mensen leren, stromingen in design bepalen hoe een website eruit ziet. Het type wetten wetten dat al lang de mode bepaald, bepaald meer en meer ons hele leven. Het woord wetten moet, wellicht, vervangen worden door machten, of grillen. Er is geen enkelvoudig systeem meer dat het heden bepaald, maar een complex netwerk van gebeurtenissen die zich bovendien ook nog voor het grootste deel in de onzichtbare hersenen van mensen afspelen. De eenheid van causaliteit is weg: de globale objectieve tijdlijn van weleer is verkruimeld tot een set van kronkelende kleine tijdlijnen, die zich als gulzige maden voeden met de stervende ene tijd. Zoals de klassieke tijd en de historische tijd het levenspad van mensen bepaalden, zo bepaald onze moderne, fractale tijd, onze levenspad: deze onrust is de basis van de onze welvaart, zelfs in die mate dat menig econonoom niet meer anders kan dan de onrust tot iets hoogstaands te vereffen, iets dat over de hele wereld verspreid moet worden. De onrust betekent niets anders dan dat individuen creatief moeten zijn, maar creatief op een volledig door de (lokale) omstandigheden gedicteerde wijze. De moderne onrust is een reagerende en lokale creativiteit. Het is niet zinvol meer te spreken van een historische omvattende tijd. Dat is de doodsteek voor het conservatisme: zelfs al was er een tijd waar je naar terug kunt gaan, dan nog blijft de huidige tijd van de zich razendsnel realiserende gedachte gekenmerkt door een dynamiek die niet van die verlangde tijd is. Hetzelfde geld voor de progressieven: het heeft geen zin een betere wereld te maken door het huidige stuksgewijs aan te passen, omdat de dynamiek van de verandering elders ligt. Er is geen tijd meer: geen evolutie, geen aanpassing. Het bijkans totale onbegrip voor deze verschuivende metafysica van de tijd is, maar dit terzijde, het podium voor de moderne klucht die politiek heet. Mensen kennen de werkelijke machten niet en beschuldigen politici ervan deze macht voor het volk verborgen te houden: de hoge heren spelen dat ze de macht verbergen. Een nar die de hoge heren belachelijk maakt, doet het dan ook goed bij het onwetende volk. Maar het is een onwetende nar die onwetende hoge heren belachelijk maakt: gelijk een onbeduidende wedstrijd van het laagste elftal van een failliete voetbalclub. Pim Fortuyn met name, was, in Nederland, de wispelturige spits van dit elftal der klunzen. De rest speelt verder met een dode spits in hun midden. Ach, laten we ons keren naar wat er wel toe doet. De onkenbaarheid van de macht heeft van alles te maken met tijd, met het systeem waarin levens vervuld worden en waarin gedachten ontstaan, gekoppeld aan de technologie waarmee gedachten gerealiseerd worden, een systeem waarin enkel het uiten van gedachten ze al werkelijk maakt. De enkelvoudige tijden van de vorige twee tijdperken hebben plaatsgemaakt voor het vrij spel van de tijdlijntjes van de plannen en hun realisaties. De vrije markt is het belangrijkste mechanisme voor de bepaling van welke ideeën gerealiseerd worden. De vrije markt is daarmee de metafysica van de virtuele wereld, de huidige echte wereld. Niet de gedachten zelf worden gesystematiseerd maar hun uitingen worden enkel nog in een arena gezet om te zien of ze overleven. Progressieven en conservatieven staan voor een keuze. Of het arena-model voor wat goede en niet goede gedachten zijn wordt gehandhaafd, in welk geval ze elkaar blijven ontmoeten in een fictieve tijd, met verlangens naar gebeurtenissen die geweest zijn of komen gaan. Of ze ontmoeten elkaar buiten de tijd, in een systeem van gedachten. Ik stel voor dat ze hun ontmoetingsplaats verleggen buiten de tijd, dat ze niet meer dobberen op de zee van tijd en verlangens naar komende of gewezen gebeurtenissen. Ze moeten niet meer slechts reageren. De fractale tijd kan alleen weer tot een geheel gemaakt wordt door systematiek. Alleen de systematici kunnen weer verband in de tijd brengen: desgewenst, natuurlijk. Coherentie is de nieuwe metafysica. Het uitgangspunt daarbijn moet zijn het enige dat de mens buiten de de tijd, buiten de natuur, plaatst: het feit dat hij een individu is die afstand heeft van tijd en natuur en potentieel afstand van de arena van vechtende gedachten. Er is geen andere basis voor coherentie dan individualisme. Dat is niet strijdig, dat is alleen maar moeilijk. Het is tragisch dat iedereen roept om teamwork, samenwerking, samenzijn, overleg, afstemming, sociale controle, gemeenschap en dergelijke meer, in een tijd waarin een coherent individualisme gewensd is. Het gegons van de menigte moet plaats maken voor de stilte van de enkeling. Een systematicus kan niet anders dan een filosoof zijn, een filosoof van het individu. He better be good! L. E. lake@lake.nl W. http://www.lake.nl ______________________________________________________ * Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet * toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een * open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek. * Meer info, archief & anderstalige edities: * http://www.nettime.org/. * Contact: Menno Grootveld (grootveld@nrc.nl).