[Nettime-nl] OpenBibliotheken.nl: een tegengeluid vanuit de bibliotheekwereld

[Jeroen de Boer <jeroen@rumori.org>]

De vrijheid van het internet staat onder druk en het (her)gebruiken van
auteursrechtelijk beschermd materiaal wordt de consument steeds lastiger
gemaakt. Daarnaast wordt ook aan het publieke domein getornd, bijvoorbeeld
met verlenging van de termijn van naburige rechten op geluidsdragers met 20
jaar. Deze ontwikkelingen stellen openbare bibliotheken voor een dilemma.
Willigen zij de eisen van de uitgevers in en wordt gekozen voor een
gereguleerd web, of staan zij pal voor netneutraliteit en daarmee voor
vrije toegang tot informatie? OpenBibliotheken.nl wil op kleine schaal een
voorbeeld stellen en laten zien hoe die vrije toegang eruit ziet.

Intellectuele eigendomsrechten zijn een groot goed. Ze maken het mogelijk
dat schrijvers, ontwerpers, muzikanten en andere creatieven van hun werk
kunnen leven. Informatieprofessionals respecteren de belangen van
auteursrechthebbenden. In het bijzonder die van ‘auteurs’ (schrijvers,
muzikanten, filmmakers etc.) wier creativiteit een zekere mate van
financiële compensatie verdient. Informatieprofessionals respecteren óók de
belangen van hun cliënten: de gebruikers van hun diensten. Het zijn hun
collega’s, medewerkers en studenten van onderwijsinstellingen,
domeinspecialisten en in het geval van openbare bibliotheken elke burger.

Voor bibliotheken is het momenteel niet mogelijk om digitale content zonder
toestemming door te leveren. Er moet met rechthebbenden onderhandeld worden
over de voorwaarden en de prijs. In Nederland, maar ook in de Verenigde
Staten, is het daarom voor bijvoorbeeld openbare bibliotheken niet mogelijk
om veel actuele e-boeken aan hun gebruikers digitaal uit te lenen, hoewel
dit technisch prima mogelijk is. Uitgevers zijn bevreesd voor een dalende
af- en omzet. Wereldwijd kunnen bibliotheken van (kleine) universiteiten en
hogescholen zich de licenties van, voor hun personeel en studenten
belangrijke tijdschriften, niet veroorloven. Zeker wanneer het onderzoek
waarop deze publicaties betrekking hebben met publieke middelen is betaald,
is dit een onwenselijke situatie.

De strijd om behoud van de bestaande orde, gestoeld op het auteursrecht dat
in de fysieke orde goed werkte maar in de digitale faalt, zal vergeefs
blijken. Er moet aangehaakt worden bij nieuwe (verdien)modellen die
aansluiten bij het open en vrije karakter van het internet. Voor een deel
zijn die modellen er al. Mede door toedoen van informatieprofessionals
wordt er geëxperimenteerd, ook door sommige uitgeverijen, met publiceren in
open access. De kosten worden daarbij door de auteur of een fonds vooraf
vergoed of met een inzamelingsactie onder sympathiserende gebruikers
gedekt. Auteurs staat het vrij om geheel of gedeeltelijk af te zien van hun
auteursrechten om verspreiding en hergebruik van hun werk te stimuleren.
Zij kiezen ervoor zo een naam op te bouwen die zich uiteindelijk, als het
moet langs andere weg, uitbetaalt.

Alternatieven voor de bestaande orde zijn er. Ze sluiten aan bij de
openheid en vrijheid (wat niet altijd hetzelfde is als gratis beschikbaar)
die het internet, en die menselijke communicatie kenmerkt.
Informatieprofessionals kunnen in de huidige omstandigheden, met
bedreigingen van de internetvrijheid (netneutraliteit) die steeds meer
synoniem wordt met de informatievrijheid, niet ‘neutraal’ aan de kant
blijven staan. Er is een politieke en economische strijd gaande die
burgerlijke vrijheden dreigt in te perken. Geen partij kiezen is ook partij
kiezen. Wie van informatie zijn specialisme heeft gemaakt, dient partij te
kiezen voor openheid en internetvrijheid. Ook als dat gevestigde belangen
aantast. Maak informatie zo vrij mogelijk, en maak bibliotheken zo open
mogelijk.

*De website*

OpenBibliotheken.nl is op maandag 2 april 2012 gelanceerd. Op Open
Bibliotheken, een onafhankelijk initiatief van informatieprofessionals
Jeroen de Boer en Edwin Mijnsbergen, kun je zoeken naar boeken, muziek,
films en andere media, uit open bronnen die in de reguliere catalogi van
openbare bibliotheken vaak niet worden ontsloten. Een overzicht van die
bronnen is te vinden via http://openbibliotheken.nl/#bronnen.

Open Bibliotheken is geen initiatief van bestaande bibliotheekorganisaties,
maar weet zich gesteund door bijna 200 vakgenoten, onder wie Michel
Wesseling, voorzitter NVB, Frank Huysmans, hoogleraar bibliotheekwetenschap
en Mark Deckers, Bibliothecaris van het Jaar 2011, die een petitie
ondertekenden op
http://jeroendeboer.net/petitie-internetvrijheid-en-bibliotheken-vob-acta.

OpenBibliotheken.nl is ook te vinden op:
Facebook: https://www.facebook.com/OpenBibliotheken en Twitter:
https://twitter.com/OpenBibliotheek

Met vriendelijke groet,

Jeroen de Boer



-- 
--
Jeroen de Boer
jeroen@rumori.org
06-10898358
058-8446974
http://jeroendeboer.me
______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).