[Nettime-nl] Interview met Pierre Dardot en Christian Laval tgv het verschijnen van hun nieuwste boek 'Communs'

["Patrice Riemens" <patrice@xs4all.nl>]

Na de hype rond Thomas Piketty's Capital, nu opgekocht door de Bezige Bij
voor de kekke som van, jawel, een crore Indiase roepies (da's een en een
kwart ton, folks), worden wij opgeroepen om fluks ook 'The New Way' van
het duo Pierre Dardot en Christian Laval ter hand te nemen (*). Klein
detail: beide werken zijn meer dan 4 jaar oud, maar ja, de 'anglo' wereld
heeft altijd nogal moeite met wat ze zo vrolijk 'French fog' noemen. Om
van de Hollanders maar niet te spreken, die worden pas wakker als de
Anglo's een kanon afschieten - en anders gaan ze op de Oostenrijkse toer :
"hier gebeurt alles tien jaar later - of nooit."

Bon, ondertussen trekt de karavaan verder, en publiceerden Dardot en Laval
een nieuw, cq vervolg boek, over de "commons' (**). Het is te hopen dat
het niet weer 4 jaar duurt voordat het vertaald wordt. De auteurs gaven
recentelijk een interview aan het Franse hoog-intellectuele Rockblad 'Les
InRocKuptibles'. Hier ff Q&D vertaald door yours truly - kunt u alweer
'zonder angst of verwijt' door het leven gaan (***) .

Enjoy! (of niet)
p+5D!

-----
(*) 
http://www.nrc.nl/boeken/2014/05/10/een-spoedcursus-capital-4-vragen-over-het-succes-van-thomas-piketty/
http://globalinfo.nl/Recensies-enzo/vergeet-piketty-lees-the-new-way.html
(**) Commun - Essai sur la révolution au XXIe siècle, Paris , la
Découverte, 592pp, 25?. 
(http://www.editionsladecouverte.fr/catalogue/index-Commun-9782707169389.html)
(***)
http://www.intermediair.nl/carriere/werk-en-leven/werk-prive-balans/boek-hoe-te-praten-over-boeken-die-je-niet-hebt-gelezen

-----
(NB Ik heb het woord 'commons' maar gehouden, bij gebrek aan beter, zoals
'meent' of 'gemeengoed' ...)


De Verbeelding aan de macht
Is een revolutionnair project heden ten dagen nog mogelijk? Filosoof
Pierre Dardot en socioloog Christian Laval zien hiervan de voortekenen in
een concept dat zich ontwikkelt binnen de ('nieuwe') sociale bewegingen:
de 'commons'.

interview afgenomen door Jean-Marie Durand.
Les InRockuptibles, 30 april 2014
(http://www.lesinrocks.com/2014/04/30/actualite/politique/commun-notion-au-coeur-mouvements-sociaux-11501364/)

De sociale bewegingen die zich sinds het begin van het millennium 
wereldwijd  aan het verspreiden zijn hebben het begrip 'de commons' in het
middelpunt van de strijd om  een alternatieve politiek gezet. Pierre
Dardot en Christian Laval nemen deze explosie van activisme als
uitgangspunt om met hun boek 'Commun - Essai sur la révolution au XXIe
siècle' hun kritiek op het neo-liberalismne voort te zetten (#) en te
komen tot een nieuwe definitie van het denken in term van de commons. Het
boek is een pleidooi om het  kapitalisme over te stijgen en zich
collectief goederen en diensten terug te eigenen.

......

Jean-Marie Durand (JMD)

Volgens U is het begrip 'commons' centraal komen te staan binnen de
a'lternatieve politieke praktijken. Hoe zou U dit streven willen
definieeren?

Pierre Dardot (PD)

Wij zijn begonnen met te kijken naar het ontstaan van ('nieuwe') sociale
bewegingen over de hele wereld, vaak zonder direkte banden onderling: wij 
constateerden dat het begrip 'commons' aan het werk was, maar zonder dat
men zich noodzakelijkerwijs bewust van was. Wat ons het meest getroffen
heeft zijn de gebeurtenissen rond het Gezi Park in Istanbul (in juli 2013,
op een plek die geheel op de schop zou gaan om plaats te maken voor een
winkelwalhalla. Het werd het symbool van het verzet tegen de regering van
eerste minister Recep Tayip Erdogan - redactie InRock). Er ging om het
idee van stedelijke  open en openbare levensgebieden die de burgers van
Istanbul wilden behouden voor gezamelijk gebruik; en aan de andere kant
was er de wil van de regering om het van de burgers af te pakken en daar
een moskee en een supermarkt neer te zetten. Tegelijkertijd was er een
duidelijke referentie naar de (Parijse) Commune, dwz naar plaatselijk
politiek zelfbestuur. Die verbindingen vonden wij zeer verhelderend.
Afgaand van deze drieluik bleken wij in staat om het principe van de
commons te distileren.

Christian Laval (CL)

Over politieke alternatieven denken wij nu al een flink aantal jaren. Wij
stelden ons ten doel om een kritische onderzoek in te stellen naar de
toestand in de wereld aan de hand van onze analyses van het
neo-liberalisme. Wij wilden ook afkomen van de klaagzang-fase die beweert
dat er geen alternatieven zouden bestaan, en dat woorden en concepten
zouden ontbreken om over het post-kapitalisme te kunnen nadenken. Welnu,
met bewegingen zoals die rond Gezi Park zijn we beland op een moment waar
de acteuren zelf de termen van het alternatief vast stellen en dat doen
door middel van de ideeen rond de 'commons'  - en die van de (Parijse)
Commune.

JMD

Maar wat zijn dan de zwaartepunten van dit principe van 'de commons'?

PD

Toen het hele thema zijn opwachting maakte, zo tegen het einde van de 90er
jaren, waren er twee  'zorgpunten': het verdedigen van openbare
nutsdiensten die wereldwijd bedreigd werden (door privatisering - vert):
dit werd het hoofdthema van het 'altermondialisme' ('anti-globalisering').
En tegelijk nam de onrust over de milieucrisis enorm toe. Die twee
kwesties kwamen op een heel praktisch nivo bij elkaar. In het begin zag
men geen verband tussen de openbare commons en de milieu/natuur-commons.
Maar het besef in binnen de bewegingen zelf ontstaan: de aktivisten kregen
snel door dat het ging om de twee gezichten van een en dezelfde vijand.

CL

Er ontstond een 'klick' tussen het verzet tegen de arrogatie en
appropriatie (als gevolg van de schade die intellectuele eigendomsrechten
veroorzaakten) eenerzijds, en een besef, anderzijds, van het positieve van
samenwerking, met name door het gebruik van de nieuwe (informatie en
communicatie) technologieen.
De commons als issue is ook ontstaan vanuit de smeulende ruines van de
staats-gebonden illusies. In de twintigste eeuw had de arbeidersbeweging
bescherming gezocht bij de overheid. Het neo-liberalisme heeft het
karakter van de overheid echter ingrijpend veranderd, zowel in de vorm als
kwa functie. Het idee van de commons ontstaat dan ook in een periode van
de geschiedenis waarin duidelijk is geworden dat staatsbezit beslist niet
de manier is om tot een daadwerkelijke herverdeling van de
(nationale/mondiale) rijkdom te komen.
Ons boek over het principe van de commons volgt daarmee logischerwijs op
onze kritiek van het neoliberalisme als een specifieke vorm van
staatsinteventie (in ons vorige boek). Vandaar dus dat wij het belangrijk
vinden om in het politiek denken en het strategiseren verder te gaan dan
de verdeling tussen publiek en privaat. De traditionele tegenstelling
tussen overheid en markt is tegenwoordig puur zinsbedrog.

JMD

En wat maakt de commons tot het fundamenteel principe van alles, volgens U?

PD

Wij onderwerpen ons aan een mentale oefening die velen ergens in de 80er
jaren achter zich hebben gelaten: politieke verbeelding. We moeten gewoon
naar een andere horizon uitkijken. Tenzij je definitief de witte vlag wilt
hijssen t.o.v. de bestaande orde natuurlijk ... Waar het ons omgaat is te
begrijpen hoe en waarom het principe van de commons, die bepalend is voor
emancipatiebewegingen, tevens ook een ordeningsprincipe kan worden voor de
wederopbouw van de maatschappij als geheel. Dit betekent niet dat je de
markt of privé-bezit in z'n geheel moet afschaffen. Maar waar het wel om
gaat, is de tegenwoordige onderschikking van alle vormen van sociale
organisatie aan die laatsten. Wat tot gevolg heeft dat, wat privé-bezit
betreft, dat het niet echt mogelijk is om aan te nemen dat het zich in de
huidige, historische, rechtsvorm kan handhaven, met name ten aanzien van
het 'recht op misbruik' waarbij de privé eigenaar alle rechten heeft om
over het goed te beschikken, inklusief het recht om het te vernietigen.
Wij vinden dat de regels van gezamenlijk gebruik moeten prevaleren boven
eigendomsregels.
Waar het dus om draait is de mogelijkheid om kollektief een
in-gebruik-neming te regelen zonder daar meteen als eigenaar op te treden.
Voor ons is dit het fundamenteel punt. Tegen de eigendomslogika eisen
sociale bewegingen niet zozeer het eigendom, als wel het gebruiksrecht -
of het nou om de logika van staats- of van privé-bezit gaat.

CL

Eigenlijk komt het erop neer dat, als je spreekt in termen van het
inrichten vanuit de commons, alle sectoren van economische activiteit op
grond van democratische principes en strukturen georganiseerd zouden
moeten zijn, omdat zij de plekken zijn waar goederen en diensten
gezamenlijk geproduceerd worden. Wij vinden daar een aloude
maatschappellijk streven terug, die geboren werd met de historische strijd
 om economische productie-aktiviteiten binnen democratische
organisatie-vormen in te bedden.

JMD

Wat maakt de commons volgens u tot een revolutionair project ?

CL

Wij moeten het idee van revolutie in zijn oude glans herstellen nu het
gekaapt en vervormd is door het conservatieve/reactionaire denken en de
marketing industrie. Sommige van die lui spreken onverschokken van 'een
conservatieve revolutie' - alsof het geen oxymoron is. Wij moeten ons dus
het idee van revolutie terug eigenen, maar zonder het te begrijpen als een
staatsgreep, een machtsovername, maar zoals de filosoof Cornelius
Castoriadis (die een maatschappelijk project ontwierp met individuele en
collectieve autonomie als kernpunt - red) het verstond: de revolutie is
dat moment waar een gemeenschap haar eigen lot weer in handen neemt, en
haar kern-instituties opnieuw bedenkt en instelt.
De sociale en milieu catastrofen die wij ondergaan, het steeds verder in
zichzelf keren van de parlementaire democratieen die wij verkiezing na
verkiezing meemaken, lijkt ons een duidelijke teken dat wij snel een zeer
kritische moment naderen.

PD

Niet elke opstand is een revolutie. Wat ons cruciaal schijnt, is de rol
dat toegekend wordt aan de sociale verbeelding. Het idee dat een
maatschappij nieuwe waarden kan instellen, hetgeen Castoriadis "nieuwe
verbeelde zingevingen" noemde. Voor ons betekent revolutie, ongeacht haar
vorm, een terugkeer van de maatschappij tot zichzelf: de oude waarden
hebben het afgedaan, zaak is nieuwe waarden in te stellen. Dit is een
kernpunt dat doorgegeven dient te worden.

JMD

En waar denkt u dat zich de 'brandhaarden' bevinden waar die revolutie al
in de eerste fase zit?

CL

Het zijn er meerderen, die niet bij voorbaat met elkaar in verbintenis
staan. Men kan er een aantal noemen: bijvoorbeeld allerlei experimenten
die met en op het Internet plaats vinden, en die gepaard gaan met veel
nadenken over de commons. Denk bijvoorbeeld aan free software, wiki's,
'makers' enz.  Of de vele campagnes tegen de ont- en toe-eigening van
landbouwgrond, het verzet tegen het verdrijven van boeren van hun land en
de monopolisering van lokale kennis. Je ziet er veel van in Latijns
Amerika - rond co-ops in Argentinie, rond water in Bolivia, in Brazilie
rond de beweging van de landlozen en het stedelijke verzet. Ook in Europa
gebeurt er van alles en nog wat, met name in Italie, het land waar het
denken beslist het verst gevorderd is. De Italiaanse maatschappij is
massaal in beweging gekomen, bijvoorbeeld ten tijde van het referendum
over (de privatisering van) het drinkwater en andere publieke diensten en
goederen (werden afgewezen -vert)  in 2011. Er werden toen zowat overal 
comittees ter verdediging van de commons opgericht.  En, teken des tijds:
net zoals in de VS zie je de ontwikkeling van een heel vernieuwende manier
van denken op juridisch gebied over de commons en die vervlecht zich dan
met de sociale praktijk van alledag. Ons werk is gericht op het aantonen
van het verband tussen al die haarden van verzet, teneinde tot een soort
strategiche coherentie tussen praktijken die allemaal vanuit dezelfde
logika opereren te komen. Kritische juristen zijn hard bezig om het
principe van de commons in de praktijk van de democratie en sociale
grondrechten binnen de grondwet en het burgerlijk wetboek te krijgen. Dit
is de voorbode van een geheel nieuwe opstelling ten opzichte van 'het
gemene goed'.

-------
(#) La Nouvelle Raison du monde - Essai sur la société néolibérale, Paris:
La Découverte, 2009
In januari 2014 als The New Way of the World bij Verso verschenen:
http://www.versobooks.com/books/1511-the-new-way-of-the-world






______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).