nettime-nl: Bekijk het maar!

[poppy@dds.nl (I. Poppe)]

Eerder verschenen in WAVE #26

Van Windows naar Blindows
Blinden op het internet

Hoewel zijn naam anders doet bevroeden,  voldoet Al Gayzian (dat klinkt als
een hippe nick-name) niet aan het beeld van de stereotype
internetgebruiker: een twintigjarig, blanke jongeman die zijn dagen
doorbrengt starend naar zijn beeldscherm. Integendeel: Al Gayzian is een
gepensioneerde verzekeringsagent uit Watertown en maakt ondanks zijn 70
jaar veelvuldig gebruik van zijn computer. Hij is echter niet in staat om
zich op het computerscherm blind te staren - want blind is hij al!

De meeste mensen die gebruik maken van het net, of hiervoor ontwerpen,
realiseren zich niet dat er webgebruikers als Al Gayzian bestaan. Blindzijn
en je op het internet begeven, lijkt in zienden-ogen tegenstrijdig. The
National Federation of the Blind vecht al jaren tegen vooroordelen over
blinden. Mark Mauer illustreert dit in het artikel: 'Language and the
future of the blind'. (http:// www.blind.net)
Een van de meest schrijnende voorbeelden die hij geeft, is dat tot een paar
jaar geleden, blinden waren uitgesloten om zitting te hebben in een
rechtbankjury. Mede door inspanningen van de blindenvereniging is de wet
veranderd, maar lang niet in alle staten. Zijn gehele artikel is doorspekt
met voorbeelden gericht op taalgebruik gekoppeld aan rechtszaken, waarin
blinden worden misbruikt of genegeerd.  Kenneth Jernigan, één van de
oprichters van The National Federation of the Blind, concludeert in zijn
lezing 'Blindness the new generation' (die ook op het net te vinden is:
http://www. blind.net ) dat je het grote publiek nauwelijks zijn
onwetendheid en vooroordelen kunt kwalijk nemen zo lang would-be
wetenschappers en journalisten beledigend gewauwel uitkramen.
Dat blinden actief zijn op het net, bewijst Al Gayzian, die ondanks zijn
handicap een fervent Web Surfer is. Hij beweegt zich over het net terwijl
hij e-mail verstuurt en ophaalt en luistert naar on-line nieuwsverslagen.

Naast artikelen uit o.a. VN en het NRC zijn ook andere Nederlandstalige
krantenartikelen te beluisteren, zoals de verslagen uit de Belgische
DiGiKrant: een initiatief van de Braillekrant in samenwerking met de
Vlaamse Uitgeversmaatschappij. Erg bevallig klinkt het allemaal nog niet
maar het geheel is te verstaan en volgbaar. De papieren Braillekrant heeft
als nadeel dat het brailleschrift veel ruimte inneemt, waardoor het aantal
artikelen beperkt is. De inhoud van de Braillekrant komt overeen met één
gewone krantenpagina. Een ander nadeel is dat niet alle blinden het
brailleschrift beheersen.
Voordeel van de DiGiKrant is dat artikelen die in digitale vorm beschikbaar
zijn,  elke avond automatisch worden omgezet in een tekstformaat dat
speciaal voor de DiGiKrant ontwikkeld werd. Vervolgens worden de artikelen
op diskette gezet en verstuurd. Naast het beluisteren kunnen gebruikers die
het brailleschrift machtig zijn, via de brailleleesregel de DiGiKrant
lezen.

Aanvankelijk maakten de eerste computers, zoals de Apple II en de IBM,
gebruik van niet grafische, op karakters gebaseerde interfaces. Dit was een
groot voordeel voor blinden want karakters kunnen op verschillende manieren
'zichtbaar' gemaakt worden: via de tastzin, met elektronische brailleregels
of via een spraaksynthesizer, zoals Al Gayzin gebruikt.
Met behulp van programma's die tekst voorlezen en door te leren typen,
kunnen blinden bijna net zo gemakkelijk gebruik maken van de pc als
zienden: goed voor de werkgelegenheid.
Op het internet zijn een aantal artikelen te vinden waarin hiervan verslag
wordt gedaan, zoals bijvoorbeeld het verhaal van de
blindeninternetgebruiker Matthias Weiss
(http:.www.hh.schule.de/hhs/blinde.htm)
Matthias Weiss kreeg via het Blinden-und-Sehnbehinderten-Verband een op
blindengerichte arbeidsplaats met een bijbehorende computeropleiding. Hij
schrijft:
"De volgende morgen drijft de nieuwsgierigheid mij uit bed. Goed te weten,
dat ik verwacht word. Een ander plus-punt  ik ben niet meer onbekend met
computers voor blinden. Ik loop over van optimisme en vrolijkheid, een
stemming die zich hiervoor  -in de wereld van de zienden-  maar zelden aan
mij openbaarde."
Inmiddels heeft Matthias zijn opleiding succesvol afgerond en werkt als
administratief medewerker in de Augenklinik Görlitz.

In Amerika, waar Al Gayzian woont, zijn 7 miljoen blinden en miljoenen
visueel gehandicapten en is het internet gigantisch gegroeid. Hier in
Nederland geven wij Bill Gates een eredoctoraat voor zijn werk en
applaudisseren voor zijn inspanningen, juichen gebruikersvriendelijke
grafische omgevingen toe, maar vergeten dat voor visueel gehandicapten
andere wetten gelden.
Een van de verschrikkingen uit de geschiedenis van de personal computer is
de MS-DOS interface. Tot ongeveer 1989 was Apple bijna de enige firma die
grafische interface op de markt bracht. Met Windows van Microsoft is de
grafische interface inmiddels gemeengoed geworden. Met de opkomst hiervan
won ook de muis terrein: een hulpmiddel waarmee voorwerpen op het scherm
van gebruiker gemanipuleerd kunnen worden. Door de grafische omgeving werd
het bureaublad letterlijk gevisualiseerd. Hoe ziet het er voor een blinde
uit?

Maarten Bakx is een blinde internetgebuiker die dagelijks geconfronteerd
wordt met de overgang van een tekstgeoriënteerd naar beeldgeoriënteerd
World Wide Web. Hij maakt gebruik van een braille-toetsenbord: een aan de
computergekoppelde platte doos met daarin verzonken stiften, die per regel
de vereiste combinaties omhoog doen komen en zo tastbare brailleletters
vormen. Op deze manier kan hij zonder hulp van anderen mailen, nieuws- en
discussiegroepen bezoeken en allerlei informatie downloaden.
In de Digitale Stedeling, krant van De Digitale Stad Amsterdam(
http://www.dds.nl/~krantb -zie archief),  schreef hij een artikel over zijn
problemen: "Ook al ben ik blind, toch kan ik van het internet gebruik
maken. (...) Dit betekent een echte sprong naar mijn onafhankelijkheid. Er
is echter een probleem dat me steeds meer parten gaat spelen: ik kan niet
werken met plaatjes (want die kan ik niet zien) en ook met een muis (want
die kan ik niet richten)."
Bakx legt uit wat het betekent als hij websites bezoekt met veel plaatjes
en neemt het Amsterdams Uitburo (AUB) als voorbeeld. Het is voor hem
uiterst omslachtig en ingewikkeld om de gewenste informatie te lezen. Van
het Uitburo kreeg hij te horen dat een tekstversie van hun site voorlopig
niet te verwachten is.
Vervolgens wendde hij zich tot De Digitale Stad, die hem vertelde dat
bedrijven via een standaardcontract geadviseerd worden om tevens
tekstversies van hun website aan te bieden, maar dat niemand hiertoe
verplicht wordt.
Bakx zwengelt in de Digitale Stedeling een discussie aan waarin hij stelt
dat de internationale snelweg voor iedereen makkelijk toegankelijk moet
zijn, dus ook voor blinden.

Het grafische aspekt vormt het  grote probleem voor blinden. De Europese
Unie besloot, in verband met de werkgelegenheid, twee projekten te
sponseren die gericht waren op het toegankelijk maken van grafische
interfaces voor blinden. Het Instituut voor Perceptie Onderzoek nam deel
aan een van deze projekten: het VISA-projekt (Video Interface and Signal
Analysis), dat er eenvoudig gezegd op gericht is om informatie van de
grafische interface om te zetten in letters. Het Duitse bedrijf Frank
Audiodata, een deelnemer van het VISA- projekt heeft inmiddels software op
de markt gebracht onder de naam Blindows.

Parallel hieraan liep een projekt van Ir. Leo Poll, die een apparaat
ontwikkelde dat SoundTablet heet. De tablet produceert een geluid wanneer
de muis over bijvoorbeeld een icoon wordt geschoven. In plaats van hand/oog
coördinatie die gewone muisgebuikers hanteren, is bij blinden sprake van
een hand/oor coördinatie. Een blinde gebruiker bezigt een draadloze muis
die heen en weer geschoven kan worden op een hulpmiddel dat SoundTablet
heet. Wanneer de muis over het tablet glijdt, signaleert die de objecten op
dezelfde wijze als de cursor dat doet op het beeldscherm. Als de muis een
object passeert, klinkt er een geluid in de vorm van een omschrijving van
het voorwerp dat de muis geraakt heeft. De SoundTablet maakt ook gebruik
van geluiden die niet op spraak zijn gebaseerd, deze zijn ontworpen door
een conservatoriumstudent, die met behulp van ziende proefpersonen bepaald
heeft welk geluid het beste past bij de weer te geven handelingen. In zijn
proefschrift beschrijft Poll een aantal tests die zijn uitgevoerd met
blinde proefpersonen. De SoundTablet bleek voor hen een geschikt hulpmiddel
om met een grafische interface te werken, aldus Poll.

Maarten Bakx reageerde als volgt op het stuk van Poll: "Mijn indruk is nu
al wel, dat dit geen oplossing biedt voor mijn probleem met plaatjes, zoals
ik die bijv. tegenkom bij AUB. Als je daarheen gaat via lynx http://www.
(en dat kan iedere ziende uitproberen!), krijg je zo ongeveer te zien wat
ik te zien (voelen) krijg.
     Verder lijkt me het schuiven met het apparaat dat de muis vervangt
nogal vertragend werken, wat des te meer een probleem is, omdat de
leessnelheid van blinden toch al veel lager is dan die van zienden.
Bovendien wordt het gebruik van weer een extra apparaat wel erg druk en is
de combinatie van voelen en horen ook vermoeiend, lijkt me."

Vaak blijkt dat ontwerpers zich niet bewust zijn van het gegeven dat ook
blinden hun websites bezoeken. Momenteel bestaat in Amerika bestaat een
krachtige beweging die hierop wijst.  Een website maken kost vaak zo'n
moeite, zeker voor niet professionals, dat men al blij is als deze goed op
het web staat (zonder aan een tekstversie te moeten denken). Voor mensen
als Maarten Bakx, Matthias Weiss en Al Gayzian  is het gevolg hiervan een
situatie die Bakx treffend samenvatte in zijn discussiestuk: " Blinden,
bekijk het maar!"

Amsterdam, Ine Poppe
Voor dit artikel is gebruik gemaakt van het internet :
SoundTablet, Fred Gaasendam
De Standaard 18 oktober 1995, DiGiKrant
Binden (on)toegankelijkheid website Amsterdams Uit-Buro, Maarten Bakx
Auf zu neuen Ufern, Matthias Weiss
Language And The Future Of The Blind, Marc Mauer
Blindness The New Generation, Kenneth Jernigan
More Web sites finding ways to prevent blind PC users frombeing locked out,
by Hiawatha Bray Globe Staff, 12/08/96
http:// www.dalcon.com/blind.htm
http://www.blind.net
htttp://www.auscharity.org




--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.