nettime-nl: De ex-hackers worden voorzichtiger

[Marie-Jose Klaver <klaver@dds.nl>]

De ex-hackers worden voorzichtiger

Gisteren vierde Internetprovider Xs4all zijn eerste jubileum met een groot
feest in het Amsterdamse Paradiso. Tot diep in de nacht werd er gehackt en
gedanst door zo’n 1200 Internetgebruikers van het eerste uur, vrienden en
politiemensen.
Vijf jaar lang omzeilden de ex-hackers met succes censuur en
overheidsbemoeienis. Nu willen ze de zakelijke markt veroveren. “Maar we
dragen
onze idealen niet ten grave.”

"Goedemiddag, spreek ik met Internet?" In de begindagen van Xs4all, de
oudste Nederlandse Internetprovider voor particulieren, begreep nog niet
iedereen het verschil tussen Internet en het bedrijf dat toegang bood tot het
wereldwijde computernetwerk. Zelfs de inlichtingendienst van de PTT belde
om te
vragen wat het Nederlandse nummer van Internet was. 

Internet is inmiddels zo ingeburgerd  ruim een miljoen Nederlanders beschikken
over een Internetaansluiting - dat het moeilijk voor te stellen is dat het nog
maar vijf jaar geleden is dat slechts een paar universiteitsmedewerkers en
hackers toegang tot Internet had in Nederland. De oprichting van de
Internetaanbieder Xs4all (spreek uit: access for all) in mei 1993 maakte
Internet voor iedereen toegankelijk. Het idee voor de provider onstond in
1992,
toen Rop Gonggrijp van het hackerstijdschrift Hack-Tic en Felipe Rodriquez van
het bulletin board Utopia, dat virtueel onderdak bood aan hackers, elkaar
ontmoetten. 

"In 1989 was ik voor het eerst op Internet. Dat was zo fascinerend dat het
moeilijk bleek om zonder Internet verder te leven. In 1992 legden Rop
Gonggrijp
en ik de basis voor wat nu Xs4all is. Met behulp van een systeembeheerder van
de Universiteit van Amsterdam zetten we een email-netwerk op dat was gekoppeld
aan het Internet", vertelt Rodriquez.

Geheel tegen de verwachtingen van de oprichters in bleek Xs4allin een enorme
behoefte te voorzien. De eerste dag meldden zich 500 abonnees aan, een aantal
dat Rodriquez en Gonggrijp eigenlijk pas na een jaar hadden verwacht. 
In vijf jaar tijd is Xs4all uitgegroeid van een bevriend clubje hackers en
computerfreaks tot een professioneel bedrijf met 80 werknemers, 45.000
klanten,
een jaaromzet van ongeveer 10 miljoen gulden (1997) en een keurig kantoor in
Diemen, waar het naar linoleum ruikt en een reorganisatie plaats vindt. De
twee
oprichters van Xs4all, Felipe Rodriquez (28) en Rop Gonggrijp (28), namen
vorig
jaar afscheid van hun bedrijf omdat het hen te groot werd. Rodriquez
emigreerde
naar Australië waar hij lid is van de digitale burgerrechtenbeweging
Electronic
Frontier Foundation en een boek wil schrijven over Internetactivisme.
Gonggrijp
test als “hacker for hire” de computerbeveiliging van bedrijven.

“Hackers, die gevreesde computervernielers waarover je nog wel eens een
tendentieus stukje las, geven nu vorm en inhoud aan het gebruik van het
Internet in Nederland”, schreef Gonggrijp een paar maanden na de oprichting
van
Xs4all trots. Samen met cultureel centrum De Balie richtte Xs4all in 1994 De
Digitale Stad op, een gratis Internetvoorziening die nu ruim 70.000 gebruikers
heeft. Ook het Meldpunt Kinderporno en de branchevereniging voor
Internetaanbieders NLIP waren initiatieven van Xs4all.

Ook op juridisch gebied speelde Xs4all een spraakmakende rol. Vrije toegang
tot
informatie en de vrijheid van meningsuiting kenmerkten het beleid van
Xs4all en
brachten de provider herhaalde malen in aanraking met Justitie. 

“Utopia versus de Staat”, zo heette het eerste dossier van Xs4all. Op verzoek
van Rodriquez hield mr Pieter Herman Bakker Schut scherp in de gaten of de
elektronische infiltratie van de Centrale Recherche-Informatiedienst (CRI) op
het bulletin board Utopia wel rechtmatig was. De verstandhouding tussen de
politiemensen en de hackers was over het algemen niet slecht. “We hielden
elkaar op de hoogte van de nieuwste beveiligingmethoden en de juridische
ontwikkelingen op het gebied van computercriminaliteit”, aldus Rodriquez.
Op de
hackersmanifestatie HIP97, die Xs4all vorig jaar zomer organiseerde, kneep de
CRI welwillend een oogje dicht. Voor het feest van gisteren wilde de
opsporingsdienst een paar extra toegangskaarten hebben.

In 1995 werd op last van de Scientology Church een deel van de
computerapparatuur in beslag genomen vanwege een Scientology document dat een
Xs4all-gebruiker op Internet had gezet. Schrijfster Karin Spaink die de tekst
ook op haar homepage zette om te laten zien dat Internet niet te censureren
valt, werd door Scientology voor de rechter gedaagd. Behalve Spaink en Xs4all
moesten nog 15 Nederlandse providers voor de rechtbank verschijnen. De rechter
besloot dat de provider niet verantwoordelijk is voor wat klanten op Internet
zetten. Dit uitgangspunt werd overgenomen door minister Sorgdrager (Justitie)
en is terug te vinden in de nieuwe Wet computercriminaliteit.

Dat Internet niet te censureren is, moest ook de directeur van de
universiteitsprovider Deutsches Forschungsnetzwerk toegeven nadat hij samen
met
de Duitse Justitie al het Internetverkeer tussen Duitse Internetters en Xs4all
had geblokkeerd, omdat het in de Bondsrepubliek verboden extreemlinkse
tijdschrift Radikal op een computer van Xs4all stond. De blokkade had tot
gevolg
dat - tot ontzetting van de Duitse politie - overal op Internet homepages met
kopieën van Radikal verschenen.

Ook de Nederlandse overheid was niet veilig voor de vrijheidsdrang en het
technologische vernuft van Xs4all. Samen met Buro Jansen & Janssen kraakten de
ex-hackers de cd-rom met het volledige Irt-rapport Inzake Opsporing, een
uitgave
van de Staatsdrukkerij (Sdu) die in de winkel bijna 700 gulden kostte, en
zetten het op Internet. “Monopoliepositie Sdu is doorbroken”, kopte deze krant
in maart 1996 op de voorpagina. Naar aanleiding van deze ‘kraak’ besloot
staatssecretaris Kohnstamm (Binnenlandse Zaken) dat er een einde moest komen
aan het alleenrecht van Sdu op de uitgave van Kamerstukken en wetsteksten. Ze
mogen nu vrijelijk gekopieerd worden en de overheid zal ze vanaf 2001 zelf
gratis toegankelijk op Internet publiceren.

Toen Xs4all eind vorig jaar door Justitie werd opgedragen het Internetverkeer
van een van handel in kinderporno verdachte gebruiker af te tappen weigerde de
provider dit omdat er geen wettelijke basis voor zo’n tapverzoek is. “Xs4all
voelt zich principieel verplicht haar gebruikers te beschermen in hun
privacy”,
aldus een persbericht. Toen het tapverzoek niet werd ingetrokken, deed Xs4all
bij de hoofdofficier van Justitie Vrakking in Amsterdam aangifte tegen de
rechter-commissaris en officier van Justitie die de vordering hebben
opgesteld.
“Xs4all vindt dat de poging van Justitie haar te dwingen tot medewerking aan
het toepassen van onwettige opsporingsmethoden niet zonder sancties voorbij
mag
gaan. Xs4all stuurt aan op een spoedig proefproces zodat een strafrechter zich
over de vordering en het handelen van de betrokken ambtenaren kan uitspreken”,
zo verklaarde de provider de aangifte.

"Xs4all staat meer dan enige andere provider op de bres voor de
ontwikkeling van het Internet. Ze willen niet te veel controle van de
overheid. Ze zijn principieel, het gaat bij Xs4all niet primair om geld
verdienen”, aldus raadsman Bakker Schut. “De president van de rechtbank in
Utrecht heeft een klacht tegen mij ingediend bij de orde van advocaten
omdat ik
Xs4all juridisch advies heb gegegeven over de aangifte tegen de
rechter-commissaris en officier van Justitie,” vertelt hij gniffelend.

Maurice Wessling (33), medewerker public affairs, acht het niet uitgesloten
dat
Xs4all zich de komende jaren wat terughoudender zal opstellen: “Ons
belangrijkste doel is nu de zakelijke markt. We willen meer bedrijven als
klant
werven. We zullen wat minder risico’s nemen. Ten slotte hebben we 80 mensen in
dienst.”

De weigering om een klant af te tappen die van de verspreiding van kinderporno
wordt verdacht, heeft de Internetaanbieder veel negatieve publiciteit
opgeleverd. “We hebben niet iedereen duidelijk kunnen maken dat onze
principiële houding juist was”, zegt Wessling, in wiens kantoor een grafsteen
van Bill Gates staat, een overblijfsel van HIP97. 

Volgens Karin Spaink wordt het tijd dat er een Nederlandse Electronic Frontier
Foundation wordt opgericht om de digitale burgerrechten te verdedigen. “Xs4all
is een groot en daarom logger bedrijf aan het worden. Ze kunnen niet eeuwig de
kooltjes uit het vuur halen voor anderen.” 

Xs4all zal wel de activiteiten van de overheid op Internet nauwlettend in de
gaten blijven houden. Wessling maakt zich grote zorgen over de nieuwe
Telecommunicatiewet die onlangs door de Tweede Kamer is aangenomen. “Alle
communicatiesystemen moeten aftapbaar zijn. Dat is een grote inbreuk op de
privacy”, zegt Wessling die het jammer vindt dat er in Nederland geen politiek
bewuste hackersclub meer is. “In Duitsland heb je de Chaos Computer Club en in
Boston de Lopht. Zij houden zich niet alleen met hacken bezig, maar wijzen ook
op de gevaren van smart cards en digitale controletechnieken.” Lopht sprak
begin deze week in Washington met enkele Amerikaanse overheidsfunctionarissen
van de Senate Governmental Affairs Committee om te waarschuwen voor de slechte
beveiliging van Internet.

Wessling ziet zowel voor de overheid als voor hackers een rol op het net:
“Internet is een openbare ruimte. De overheid zou ervoor moeten zorgen dat die
verschoond blijft van kinderporno en spam, ongewenste reclame. En hackers
moeten er op letten dat de overheid de vrijheid en de privacy van de burger
niet te veel inperkt.”

Ook Wessling heeft behoefte aan een digitale burgerbeweging. “Ik vind het  een
gemis dat er in Nederland geen effectieve digitale burgerbeweging is naar
Amerikaans model: professioneel en gericht op politiek lobbywerk. Een
organisatie die in de media treedt met kennis en standpunten. Hackers kunnen
slechts signaleren. Meer niet. Ze kunnen geen lobby  werk verrichten of op een
langere termijn overheidsbeleid en  opinievorming beïnvloeden. Een
professionele digitale burgerbeweging zou dat wel kunnen.”

Marie-José Klaver
23 mei 1998
(Een kortere versie van dit artikel verscheen vandaag in NRC Handelsblad,
http://www.nrc.nl/W2/Nieuws/1998/05/23/Med/01.html)

--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.