nettime-nl: Rechter onbevoegd in zaken tegen XS4ALL en Digitale Stad

[Marie-Jose Klaver <klaver@dds.nl>]

Rechter onbevoegd in zaken tegen XS4ALL en Digitale Stad

UTRECHT, 20 november 1998. Kan een Internetaanbieder op grond van de huidige
wet verplicht worden om het elektronische verkeer van een klant af te tappen?
Om een antwoord op die vraag te krijgen, heeft de Amsterdamse provider XS4ALL
een proefproces uitgelokt dat vanochtend bij de Utrechtse rechtbank diende.

Iets meer dan een jaar geleden kreeg Internetaanbieder XS4ALL een vordering van
de Utrechtse officier van justitie M. Hoekendijk om al het Internetverkeer af
te tappen van een klant die werd verdacht van het verspreiden van kinderporno.
Het bedrijf weigerde gehoor te geven aan dit bevel omdat er onvoldoende
wettelijke grondslag voor een zogeheten Internettap zou zijn. Volgens de
Internetaanbieder maakt de Utrechtse politie gebruik van illegale
opsporingsmethoden. Woordvoerder M. Wessling van XS4ALL verklaarde niet te
willen meewerken “aan inbreuken op de privacy die onvoldoende wettelijke basis
hebben”.

Volgens het Wetboek van strafvordering mag de politie op grond van een bevel
van de rechter-commissaris tijdens een gerechtelijk vooronderzoek in computers
opgeslagen gegevens opvragen. In de wet staat nergens dat deze bepaling ook
geldt voor een op de toekomst gerichte vordering. De gegevens die de Utechtse
politie nodig had voor het onderzoek naar een kinderporno-verdachte bestonden
nog niet. Door het volgen van de digitale sporen (bezochte websites, e-mail,
nieuwsgroepen, ftp) van de man wilde het recherche-team inzicht krijgen in
diens strafbare gedragingen.

Omdat XS4ALL weigerde aan deze opsporingsmethode mee te werken, werd de
provider voor de rechter gedaagd. De Internetaanbieder werd het weigeren van
een rechterlijk bevel te laste gelegd. Officier van justitie Hoekendijk had
alle getuigen en getuigen-deskundigen afgewezen die XS4ALL wilde laten
oproepen.

Behalve XS4ALL was ook het Amsterdamse Internetbedrijf De Digitale Stad voor de
rechter gedaagd. De Digitale Stad stond niet terecht vanwege het weigeren van
een rechterlijk bevel, maar vanwege het niet verstrekken van naam- en
adresgegevens van dezelfde kinderporno-verdachte die XS4ALL weigerde te af te
tappen. Op basis van een nooit gebruikte bijzondere bepaling over
staatsveiligheid en zedendelicten wilde de Utrechtse politie zonder bevel van
de rechter-commissaris de persoonsgegevens van de verdachte klant opvragen.
Volgens directeur J. Flint van De Digitale Stad tast het verzoek van de politie
de grondrechten van klanten aan omdat toetsing door de rechter-commissaris
bewust achterwege is gebleven.

Bij het begin van de zaak, die vanochtend bij de rechtbank in Utrecht diende,
onstond enige verwarring over de aard en de duur van het proces. De voorzitter
van de rechtbank, R. Meertens, bleek niet te weten dat het om twee
verschillende zaken ging en had slechts 45 minuten voor het proces
uitgetrokken. Vanwege de tijdsdruk wilde zij direct met het horen van de
directieleden van beide bedrijven beginnen. Toen advocaat P. Bakker Schut, die
zowel XS4ALL als De Digitale Stad verdedigde, haar erop wees dat het om twee
verschillende telasteleggingen ging kreeg hij toestemming om eerst het verweer
in de zaak tegen XS4ALL te voeren.

Citerend uit rechtsgeleerde handboeken en proefschriften betoogde de raadsman
dat de rechtbank van Utrecht onbevoegd was om de zaak te behandelen omdat het
delict dat XS4ALL volgens officier van justitie Hoekendijk had begaan had niet
in Utrecht plaats gevonden, maar in het arrondissement Amsterdam, waar de
provider is gevestigd. Voor De Digitale Stad hanteerde hij dezelfde redenering.

Het verweer van de officier van justitie dat het proces tegen XS4ALL en De
Digitale Stad door de Utrechtse rechtbank moet worden behandeld omdat de zaken
direct verband houden met het onderzoek tegen de Utrechtse
kinderporno-verdachte wees de rechter af. De rechtbank verklaarde zich
onbevoegd en verwees de zaak naar de Amsterdamse rechter.

Het antwoord op de vraag of justitie het recht heeft om verdachte
Internetgebruikers af te tappen en zonder toetsing van de rechter-commissaris
persoonsgegevens op te vragen laat nog even op zich wachten. XS4ALL hoopt dat
uit het vonnis van de Amsterdamse rechtbank zal blijken of Internetaanbieders
wettelijk verplicht zijn om klanten op verzoek van de politie af te tappen.

Woordvoerder Wessling van XS4ALL zei blij te zijn met de beslissing van de
rechtbank. ,,We wilden dat de zaak naar Amsterdam verwezen zou worden zodat wij
officier van justitie Hoekendijk als getuige kunnen oproepen.’’ Volgens
Wessling is Hoekendijk te zelf te zeer partij om als officier van justitie op
te kunnen treden in de tapzaak omdat hij ook de aanklager in de kinderpornozaak
is. “Hoekendijk heeft onze verdediging steeds gefrustreerd.”

Marie-José Klaver




--

http://www.marie-jose.nl


--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.