nettime-nl: Vlucht!

[Ine Poppe <poppy@dds.nl>]

De oplossing voor het milleniumprobleem: Vlucht!

Blijkbaar neemt men het probleem serieus genoeg om de rijken hun grootste
lol af te pakken. Zelfs de bestrijding van wateroverlast, een typisch
Hollands probleem, verloopt niet soepel

Ze weten alles over de 'millenium-bug': de computerstoring die kan optreden
bij het aanbreken van het jaar 2000. En juist zij, de computer-deskundigen,
wachten dat moment niet af. Ze slaan op de vlucht. Of verzamelen voedsel,
wijn en harde valuta omdat ze bang zijn voor de totale chaos. 'Als mensen
weten dat een programmeur hem smeert, geeft dat te denken.'

Computerdeskundige Frank Slobbe (31) heeft zijn huis in Haarlem van een
half miljoen onderverhuurd en is een maand geleden naar Australië
geëmigreerd. Over ruim een jaar - hij gaat uit van het ergste - zullen
banken geen geld meer uitgeven, de koeling in supermarkten het begeven,
voedselvoorraden opraken, water en licht niet meer tot de woningen komen,
de verwarming uitvallen en anarchistische elementen hun slag slaan. Hij wil
niet in Nederland zijn als het doemscenario van een ontregelde samenleving
waar doden en gewonden vallen, en chaos meester is, werkelijkheid wordt. De
komende milleniumwisseling maakt Frank Slobbe bijzonder zenuwachtig. Hij
werkte jarenlang als computerprogrammeur bij banken en overheid. Op
Internet surfde hij om meer te weten te komen over Y2K, de overgang van het
jaar 1999 naar 2000. ,,Ik ben me rot geschrokken. Ministeries doen
rampenoefeningen, gemeenten en sociale diensten worstelen met hun
administratie, ziekenhuizen zijn nerveus, verzekeraars weigeren garant te
staan, militairen en verpleegsters krijgen geen verlof en dan nog te
zwijgen over minder goed georganiseerde landen. Het millenniumprobleem is
een sociaal-maatschappelijk probleem. Geen kortstondig ongemak waar je
nauwelijks wat van merkt.''
De bron van Slobbe's angstvisioenen is inmiddels met grote regelmaat in het
nieuws. Directeuren van grote bedrijven en instellingen verzekeren dat zij
de 'millenium-bug' meester zijn; het Millennium Platform is een
publiekscampagne begonnen en al maanden geleden werden (gepensioneerde en
beginnende) programmeurs opgeroepen om bedrijven en instellingen
'millenium-proof' te maken. Ze moeten de computersystemen aanpassen om te
voorkomen dat ze tijdens de eeuwwisseling om 00:00 op tilt slaan.
Het probleem is inmiddels bekend. In de jaren vijftig en zestig toen
computergeheugen beperkt en duur was, ontwierpen de programmeurs een
systeem om een datum zo kort mogelijk weer te geven. Viercijferige
jaartallen werden afgekort tot twee cijfers, zo werd 1969 weergegeven als
69. De '19' van het jaartal afhalen bespaarde kostbaar geheugen. Iedereen
wist wat er zou gebeurde als dit systeem bij de start van het jaar 2000 nog
altijd in gebruik zou zijn: de computers zouden een eeuw in tijd
terugspringen; 00 lezen als 1900. Ach, die systemen zouden tegen die tijd
allang vervangen zijn, redeneerden de verantwoordelijke managers. Maar de
code bleef bestaan - vaak diep weggestopt in het systeem.
Computersystemen die niet op tijd zijn aangepast, zullen op 1 januari 2000,
precies om 00.00 een fout kunnen genereren en zichzelf uitschakelen. Hoe
snel dit technische mankement in een sociaal-maatschappelijk probleem kan
ontaarden, blijkt alleen al als in de supermarkt de computer uitvalt die de
kassa's aanstuurt: rijen ongeduldige klanten, stijgende winkeldiefstal en
uiteindelijk sluit de winkel en kan niemand meer iets kopen.

Bunkers
In het computerblad Wired van augustus dit jaar voorspelt de Amerikaanse
programmeur Scott Olmsted dat volgend jaar rond deze tijd, op elk feestje
het gespreksonderwerp zal zijn: 'Wat doe jij aan het millenniumprobleem?'
Olmsteds nam alvast zijn maatregelen: hij kocht een stuk land met een eigen
waterbron, sloeg tonnen voedsel in en legde een systeem voor zonne-energie
aan. Andere computerexperts bewapenen zich om zich te verweren tegen mensen
die zich minder goed hebben voorbereid en dus aan alles een tekort hebben.
Ze wachten in gecamoufleerde bunkers in de woestijn de chaos af. Het zijn
stuk voor stuk hoogopgeleide mensen uit de computerbranche.
Een van hen, millennium-bug-projectmanager Paloma O'Riley, maakt zich grote
zorgen over 'embedded systems'. Embedded software bestaat uit minuscule
schakelingen in een chip. Zulke chips zitten niet alleen in horloges,
liften, videorecorders en rolluiken maar ook in telefooncentrales,
chemische fabrieken, energieproductie en -distributie, veiligheidssystemen,
ventilatie- en warmteregelingen in agrarische bedrijven, brandpreventie- en
toegangscontroleapparatuur en thermostaten van de centrale verwarming. Vaak
weten alleen de chipproducenten of er een datumaanduiding inzit.
O'Rileys verdiepte zij zich vooral in ziekenhuisapparatuur omdat haar
familieleden afhankelijk waren van medische verzorging. Wat ze te weten
kwam, verontrusstte haar zo dat ze het Cassandra-project oprichtte.
http://millennia-bcs.com
Frank Slobbe raakte pas goed gealarmeerd door het verhaal op een
Internetsite van een elektricien die als opdracht had embedded chips te
inventariseren. Slobbe: ,,Die man heeft er zijn boerenverstand op
losgelaten. We spreken juni/juli 1998. Zijn conclusie was dat er 20 miljard
van die chips geïmplanteerd zijn, wat betekent dat iedere wereldburger vier
chips voor zijn rekening zou moeten nemen. Los van het opsporen en
ombouwen, zelfs als er voldoende productiecapaciteit is, komt het werk niet
klaar voor 2000.''
Een aantal collega-programmeurs die de boel aan het repareren zijn, zeggen
tegen Slobbe dat ze optimistisch zijn. ,,Hun stukje werk krijgen ze wel af,
maar ze vergeten dat alles in elkaar grijpt. Zo hoorde ik van een vriend
die bij een bank de-bugt dat bij een test bleek dat ze de deuren vergeten
waren - met het gevolg dat die niet meer open konden. Dat valt te
repareren, maar zo zullen er zich talloze incidenten voordoen.''
Het zette hem aan het denken over de seriële logistiek die er voor zorgt
dat produkten in winkels en uiteindelijk bij consumenten terechtkomen - een
lange lijn van vliegtuigen, boten en treinen. Als een schakel uitvalt,
loopt het hele traject vast. ,,We leven niet meer van een koe en graan maar
van de melkboer en de bakker. Vrachtwagens zijn uitgerust met een
tachograaf, een tijdmeter, stel dat die allemaal stoppen met rijden. Of dat
de ventilatie in kippenrennen uitvalt, na vier uur zijn alle kippen dood.
Aangezien we niet kunnen overzien wat wel of niet geïnfecteerd is met de
millenium-bug moet je uitgaan van het ergste en is dus alles verdacht'',
meent Slobbe.
,,Gas, elektra en watervoorziening kunnen uitvallen. Aan de Franse grens
staan 63 kerncentrales, je mag hopen dat ze alles uitzetten - maar wat voor
garantie heb ik? Ze staan overal, ook in het voormalig Oostblok. Volgens
Greenpeace is het sowieso een wonder dat het nog steeds goed gaat. Mijn
vertrek naar Australië is een kwestie van gezond verstand.'' Daar is het
zomer met de eeuwwisseling.
Slobbe is ongebonden en kan als computerprogrammeur overal aan de kost
komen. Hij huurt in Australië een groot huis en wil daarin rond het
millennium vrienden en familie ontvangen. Een week na Slobbe's vertrek
krijg ik een brief waarin hij ook mij uitnodigt: 'Was ik ervan overtuigd
dat Australië geen kerncentrales had, blijkt het een publiek geheim te zijn
dat er drie van die dingen operationeel zijn. Daar is geen vluchten meer
aan.'

Wijnvoorraad
In Amerika heeft het Rode Kruis opgeroepen om voor twee weken voedsel in te
slaan. http://www.redcross.org/disaster/safety/y2k.html  En de Engelse
evenknie van het Millennium Platform, 'Action 2000', heeft de bevolking
opgeroepen om lang houdbaar voedsel in te slaan.
http://www.mp2000.nl/http://report.guardian.co.uk/articles/1998/12/13/p-38148  I
n Nederland verklaren computer-experts en Internet-journalisten dat ze
maanden van te voren een paar duizend gulden op gaan nemen. In Amsterdam
zijn er mensen die hout- of oliekachels aanschaffen omdat ze niet van de
centrale verwarming afhankelijk willen zijn.  om op het ergste voorbereid
te zijn. De meesten praten er liever niet over: stel dat er niets gebeurt
dan moet je toegeven dat het allemaal wel meevalt en als er wel wat gebeurt
staan de buren bij je op de stoep omdat ze weten dat bij jou wat te halen
valt.
De in Amsterdam woonachtige internet-activist Patrice Riemens, die zich al
enkele jaren bezighoudt met de millenniumproblematiek adviseert een
wijnvoorraad aan te leggen. Hij is er zelf al mee begonnen. ,,Mensen
blijven altijd drinken en het is goed om in geval van nood een ruilmiddel
te hebben. Als supermarkten niet meer bevoorraad kunnen worden en de
kruidenier op de hoek leeg gekocht is, kan wijn uitkomst bieden.'' Hij
maakt zich zorgen om paniekmaatregelen zoals het massaal opnemen van geld
waartegen onze infrastructuur niet bestendig is.
Riemens was betrokken bij de oprichting van De Digitale Stad en is
computernomade: hij heeft zelf geen computer, maar werkt op computers van
vrienden en instellingen. Als media-activist reist hij de hele wereld af en
onderhoudt een netwerk van mensen die politiek en cultureel actief zijn.
Riemens volgt diverse nieuwsgroepen over de millenniumproblematiek en is
verbaasd hoe weinig mensen nog op de hoogte zijn. ,,Ik realiseerde me pas
werkelijk wat er aan de hand was, toen ik las dat de millenniumvluchten van
Concorde voor miljonairs afgelast werden. Je kent het wel: een feestje voor
de elite die eindeloos oud en nieuw viert. Met champagne de wereld rond.
Blijkbaar neemt men het probleem serieus genoeg om de rijken hun grootste
lol af te pakken en de vliegtuigen aan de grond te houden.''
Riemens stuurt regelmatig bijdragen naar nieuwsgroepen. Uit het actieblad
Ravage postte hij een artikel in een millennium-nieuwsgroep van een jongen
die beweert dat de politie alle 'subversieve elementen' zal oppakken rond
het jaar 2000, en vergeleek dit met de gebeurtenissen rond de Eurotop.
Riemens: ,,Nederland heeft een slechte traditie op het gebied van
rampenbestrijding. Zelfs de bestrijding van wateroverlast, een typisch
Hollands probleem, verloopt niet soepel.''
Frank Slobbe vertrouwt de maakbaarheid van onze Nederlandse samenleving
niet. ,,Zo heb ik meegemaakt dat per ongeluk mijn waterleiding werd
afgesloten. Foutje. De verantwoordelijke was niet te vinden. Men eiste dat
ik eerst een X bedrag zou betalen om de boel weer aan te laten sluiten. Ik
heb vijftien mensen moeten spreken om de boel weer recht te zetten. Als ik
die ervaring transformeer naar problemen rond het jaar 2000, maak ik geen
schijn van kans.''
Frank Slobbe verklaart dat hij wil praten om een signaal af te geven. ,,Als
mensen weten dat een programmeur hem smeert, geeft dat te denken. Elke
seconde telt. Als het besef eenmaal doordringt dat er diensten gaan
uitvallen...''
Ik vraag Slobbe of hij niet bang is voor gezichtsverlies als blijkt dat het
allemaal wel meevalt. ,,Gezichtsverlies? Helemaal niet! Als er niks
gebeurt, neem ik een vliegtuig terug. Dat zal fantastisch zijn. Ik zal
iedereen omhelzen en zoenen.''
http://www.welll.com/user/declan/y2k/
 I.Poppe   Z-NRC-H 19-12-98


--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.