nettime-nl: fwd: Freelancers en NRC / PCM

[Karin Spaink <kspaink@xs4all.nl>]

Date: Sat, 26 Dec 1998 17:11:45 +0100
From: Rik Smits <riksmits@xs4all.nl>
Subject: ter info: vreselijk voorstel NRC


ter info, uitgegaan naar freelance medewerkers nrc handelsblad:

Gewaardeerde collega's,

Anderhalf jaar geleden stelde de hoofdredactie van NRC Handelsblad aan ons,
de medewerkers, voor om onze producten om niet voor elektronische
herpublicatie (Internet CD-Rom) ter beschikking te stellen. Daar bleken die
medewerkers uiteraard niet van gediend. Sindsdien bleef het stil, tot de
post op de middag voor kerstavond bij de eerste medewerkers een nieuw
voorstel in de bus deed glijden.
Het is een verbijsterend voorstel. Zo verbijsterend, dat de hoofdredactie
zich er tussen de regels door al bij voorbaat half en half van distantieert.
Zij positioneert zich met enige nadruk als doorgeefluik van ter uitgeverij
bedachte ideëen. Met, als wij het goed proeven, enige gêne zelfs.

Maar pas op. Het gaat om meer dan een voorstel, verbijsterend of niet. Het
gaat om een keihard contract. Wie deze brief voor akkoord getekend
terugstuurt, zit er zonder meer aan vast. Voor altijd, en bovendien met
terugwerkende kracht.

Kort samengevat komt het contract hierop neer: voor een fooi die elke
taxichauffeur tot onmiddellijk lichamelijk geweld zou aanzetten, namelijk 2%
van het door jou bij NRC Handelsblad verdiende jaarhonorarium, geef je voor
een periode van drie maanden na publicatie alle auteursrechten uit handen,
en voor zo lang als het auteursrecht loopt, dat wil zeggen tot 70 jaar na je
dood, het recht om te bepalen of, waar en hoe je artikelen door de krant
zullen worden ingezet. Jou wordt niets meer gevraagd, jij krijgt niets meer
betaald.

Concreet betekent dat bijvoorbeeld het volgende:

- Je artikelen kunnen naar hartelust verknipt, ingekort en veranderd in
NRC-archieven en in publicaties van NRC, maar ook van derden in samenwerking
met NRC, worden opgenomen. Dit en wat volgt, geldt voor alles wat je ooit
maar voor de krant geschreven hebt.
- Je artikelen worden naar goeddunken van NRC Handelsblad opgenomen in
permanent feitelijk openbaar beschikbare bronnen als CD-ROMs,
Internetkranten, kabelkranten, door de krant geproduceerde knipseluitgaven
en gelegenheidsuitgaven, en Internet-archieven.
- Je artikelen kunnen naar willekeur door NRC Handelsblad gebruikt worden
ten behoeve van media die nu nog niet eens bestaan.
- Weliswaar worden slechts elektronische media genoemd, maar daaraan vooraf
gaat het woordje "zoals", zodat ook hergebruik in andere vorm, zoals
boekjes, niet uitgesloten is. Denk ook aan de Weekeditie, en vergeet die
"knipseldiensten" die genoemd worden niet, dat lijken serieuze plannen.
- Het contract rept slechts van collectief hergebruik in de vorm van readers
en syllabi. Maar hoe zit het met school- en leerboeken? Momenteel moeten we
toestemming voor overname geven, en krijgen we daarvoor ook  een vergoeding.
Goede kans dat je met dit contract ook dat uit handen blijkt te geven. 

De enige uitzondering is dat toestemming vereist blijft voor het
doorverkopen van een specifiek artikel aan derden (over het daarmee gemoeide
honorarium wordt niet gesproken, te vrezen valt dat de uitgever bedoelt dat
je wel 'ja' mag zeggen, maar dat de revenuen van overname van je prachtstuk
door "Fortune", "Het Beste" of "Le Monde" in zijn zak vloeien - je hebt
immers je 2% van je jaarhonorarium al gehad). 
Hetzelfde geldt voor bundelingen van artikelen van "een of enkele" auteurs,
maar weer niet voor bundelingen van bijdragen van "meerdere" auteurs. De
fijne nuance tussen "enkele" en "meerdere" auteurs gaat, hoezeer wij ook
zoeken, onze pet te boven. Wij vermoeden echter wel dat leuke boekjes als,
pakweg "alle NRC-commentatoren over zinloos geweld", "Dertig spraakmakende
interviews met ministers", "Zo zijn onze manieren: Nederland volgens NRC
Handelsblad", als relatiegeschenk of als welkomstpremie voor nieuwe abonnees
bijvoorbeeld, beslist als bundeling van "meerdere"
auteurs gezien zullen worden.

Wat staat daar tegenover? Niets. 

Wat je de krant normaliter verkoopt, is een eenmalig publicatierecht, meer
niet. Dat is de wet. En laten we eerlijk zijn, de tarieven zijn daar ook op
zijn zachtst gezegd alleszins op toegesneden. Voor elke herpublicatie is dan
ook gewoon een nieuwe overeenkomst nodig. Ons lijkt het redelijk om daar
gewoon de markt zijn werk te laten doen: als de krant denkt met jouw stuk te
kunnen verdienen, op papier, op het internet, op CD-ROM, of waar dan ook,
dan kom je daarvoor met die krant een prijs overeen. Verkoop je je spullen
voor een habbekrats, dan heeft de krant mazzel. Dat is alles.

Nog even over de versluierende non-argumenten die ook deze keer weer
gehanteerd worden:

- Wat journalisten in vaste dienst voor regelingen treffen, doet absoluut
niet ter zake. Ook niet als richtsnoer. Zulke journalisten hebben geen
auteursrecht op hun producten, ze hebben slechts in een CAO-bepaling een
soort toestemmingsrecht bedongen.
- Er hoeft trouwens niets collectief geregeld te worden. Collectieve
regelingen dienen het gemak en de portemonnee van de uitgever, niet die van
jou. 
- De onduidelijke winstgevendheid van nieuwe publicatievormen behoort tot
het gewone ondernemersrisico. Er is geen enkele reden waarom wij niet of
minder betaald zouden worden, omdat een uitgever ergens geld ruikt, maar
geen zin of geen geld heeft om te investeren. Waarom zouden wij in
vredesnaam uit eigen zak PCM/NDU subsidiëren?
- Trap niet in het grapje: "de uitgever erkent hiermee in ieder geval dat
ook freelance medewerkers gehonoreerd moeten worden voor elektronisch
hergebruik van hun artikelen". De uitgever heeft eenvoudigweg niets te
erkennen. En elektronisch hergebruik is, het woord zegt het al, gewoon
hergebruik. De auteurswet is in dezen glashelder: gewoon opnieuw onderhandelen.

Het mag duidelijk zijn dat wij dit contract niet voor akkoord gaan tekenen.
We gaan het zelfs helemaal niet tekenen en ook niet terugsturen.
Handtekeningen zetten doe je onder serieuze voorstellen en redelijke
afspraken, en dat zijn dit niet. Overigens, in tegenstelling tot de vorige
brief, gaat de hoofdredactie er in deze laatste van uit dat niet-tekenen
"niet-akkoord" betekent. We willen jullie oproepen om net als wij helemaal
niet te reageren op de brief van de hoofdredactie. Die wil zelf
merkwaardigerwijs ook niets van ons horen, alleen zo'n contract
teruggestuurd krijgen.

Ook als het je persoonlijk misschien niet veel kan schelen, is dit een
belangrijke kwestie en een cruciaal moment. Niet alleen voor alle huidige
freelancers, maar ook voor toekomstige collega's, die met een beetje pech
straks gedwongen worden zo'n wurgcontrct te tekenen nog voor ze hun eerste
stukje mogen leveren aan de NRC (of ander kranten, PCM geeft er natuurlijk
nog veel meer uit). Bij de VNU gaat het naar verluidt nu al zo. Als we op
dit ogenblik niet massaal keihard nee zeggen, is straks deze gang van zaken
normaal geworden. Ons is willens nillens nu de verantwoordelijkheid in de
schoenen geschoven om de rechten van alle freelancers veilig te stellen. En
dat kunnen we ook doen, omdat we inderdaad, zoals de hoofdredactie schrijft,
mede gezichtbepalend zijn voor de krant. 

Tot slot twee verzoeken. We mailen deze brief naar degenen van wie we
toevallig een adres hebben (zie boven). We zouden het erg op prijs stellen
als je ons even liet weten of je het wel of niet met ons eens bent, en
verder: hoort, forward het voort, of deel printjes uit aan jou bekende
freelancers. 

Een collegiale kerstgroet,

Rik Smits
Amstelkade 10-II
1078 AB Amsterdam
tel: 020-4701649
riksmits@xs4all.nl

Liesbeth Koenen
Wilhelminastraat 97-III
1054 VZ Amsterdam
tel: 020-6167277
lkoenen@xs4all.nl





- K -

--
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet toegestaan zonder
* toestemming. <nettime-nl> is een gesloten en gemodereerde mailinglist
* over net-kritiek. Meer info: list@dds.nl met 'info nettime-nl' in de
* tekst v/d email. Archief: http://www.factory.org/nettime-nl. Contact:
* nettime-nl-owner@dds.nl. Int. editie: http://www.desk.nl/~nettime.