[Nettime-nl] Ippolita Collectief: Internet: De democratische Illusie (II.13)

[Patrice Riemens <patrice@xs4all.nl>]

Ippolita Collectief
Internet: De Democratische Illusie.

Hoofdstuk II


Gelijkheid of gelijkberechtigheid?

Gelijkheid onder individueen wil nog niet zeggen dat zij allemaal 
identiek aan elkaar zijn, zoals het geval is als je het over een massa 
hebt. Gelijkheid is niet een wezenlijk, maar een betrekkelijk 
verschijnsel. Burgers zijn bijvoorbeeld hetzij gelijk voor de wet, of 
gelijk met betrekking tot de wet. (Echte) Gelijkheid betekent meer de 
gelijkheid van burgers ten opzichte van toegang en hulpbronnen. 
Aanhangers van online democratie zouden beter daarop de nadruk leggen in 
plaats van het compulsief stemmen op alles en nog wat te promoten. De 
Grieks-Romeins traditie had zelfs een woord hiervoor: 'isonomie', of 
gelijkberechtigheid - het wordt zelfs op school onderwezen! [in Itatlie 
althans -vert]. De Italiaanse pedagoog Federico Codello gaf de volgende 
definitie ervan:

(citaat)
--------
De technisch-politieke term 'isonomia' treffen wij voor het eerst aan 
bij Herodotus in zijn relaas van het grondwettelijk debat rond de 
troonopvolging van de overleden koning Cambyses waarbij volgens deze 
geschiedkundige verschillende candidaten tegenover elkaar stonden. 
Otanes, als aanhanger van de democratische optie, verklaarde toen dat 
'er een goed naam is voor het volk die de macht heeft: isononia, oftewel 
gelijkrechtigheid. Het is in deze interpretatie dat het woord, die 
dateert van de politieke hervorming die Kleisthenes in Athene 
doorvoerde, een van de sleutelbegrippen van de klassiek democratie werd. 
Het ging toen staan voor de juridische en politieke gelijkheid (Gr. 
'isos' = gelijk, 'nomos' = wet) van alle burgers - ongeacht hun afkomst 
of sociale status. [1]
--------

Otanes, de Perzische 'barbaar' haalde ook een ander beslissend aspect 
van directe democratie naar voren, namelijk de mogelijkheid om terug te 
treden. Die stelt het individu in staat om zich te onttrekken aan het 
fenomeen die Canetti 'de angel van de macht' noemde. Daardoor hoeft hij 
(altijd een hij in de Oudheid) zich niet te laten opslokken door de 
onbestemde massa. Of zoals Herodotus schreef:

(citaat)
-------------
En zo Otanes, die heel graag de isonomie wilde vestigen, ziende dat zijn 
aanbeveling niet prevaleerde, stond op, en sprak zo: "Perzen, aangezien 
een van ons koning moet worden, hetzij omdat het lot, of de stem des 
volk hem op de troon plaatsten, of omdat hij die troon op een andere 
manier bestijgen zal, zult u mij niet als mededinger meemaken, want ik 
wens noch te commanderen, noch te gehoorzamen (Herodotus, Historiën, 
III, 80).
--------------

Het bijwoord 'isonomos' is nog ouder. Men vindt hem terug, opgetekend in 
zijn 'Elegiastische gedichten', door Theognis van Megara, die een 
bevlogen verdediger van de aristocratische orde was. Volgens Condello 
wilde hij hiermee aanduiden dat:

(citaat)
---------------
De ware isonomia de 'eerlijke verdeling' is van bezit en privileges 
tussen de leden van de adelstand onderling, wier egalitaire overtuiging 
de meest oorspronkelijke voorloper van de democratie is. Daarbij is niet 
onwaarschijnlijk dat het tweede deel van het woord isonomia in het 
Grieks eerder aan het woord 'némein' (verdelen) refereerde, dan aan het 
woord 'nomos', (wet/regel). In die zin is 'isonomia' de politieke 
tegenhanger van 'isomoira', die slaat op het meer materiële aspect van 
gelijkheid en die wij al bij Solon kunnen aantreffen. Dat laatste begrip 
sloeg op de 'faire verdeling van de (landbouw)grond' en wijst op de 
aanspraken van het gewone volk. Het woord (isonomie) komt dus van de 
aristocratie vandaan, met dien verstande dat het wel de waarden van 
'vrijheid', 'evenwicht', en 'wederkerigheid' in zich heeft, in 
tegenstelling tot wat het geval is bij monarchie en dwingeland 
('tyrannij') [2]
-----------------

Dat isonomie het tweelingwoord van democratie (maar die term vond pas 
later algemene ingang) is te herleiden tot de propaganda van het 
'democratische' Athene. Staten die lang daarna tot bloei kwamen lieten 
zich richten zowel door democratische als door autoritaire 
bestuursmodellen.





------------
[1] Federico Condello, «Isonomia», in: Enciclopedia	del l’antico:
http://www.pianetascuola.it/risorse/media/secondaria_secondo/greco/enciclopedia_antico/lemmi/isonomia.html
[2] Federico Codello, op. cit.
Voor Herodotus had Alcmeon al de term isonomie gebruikt, maar dan in 
overdrachtelijke zin. Hij definieerde het als een gemoeds- en 
gezondheids-toestand gekenmerkt door evenwicht en gelijkstemdheid, en 
stelde daar tegenover de 'monarchie', een pathologische staat waar een 
element zijn wil aan alle anderen oplegt.
Zie ook: https://en.wikipedia.org/wiki/Isonomia
(Persoonlijke noot: gek genoeg heb ik die discussie zelf, als leerling, 
ook op het Barleus Gymnasium - where else? - meegemaakt. Het woord 
isonomie viel toen niet (vzimkh), het ging onder de mom van 'interne' vs 
'externe' democratie.)

______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (rabotnik@xs4all.nl).